Leuchttur1917 en Moleskine -1997 vertrouwen op ons handschrift

Gokken op de toekomst van het handschrift.
'Notitieboeken in het digitale tijdperk, hoe kan een drukkerij daar nu geld mee verdienen?' Luidt de ankeiler van het Writersplaza op Facebook voor een blogpost over ja, opschrijfboekjes.

Ra-ra-ra wie doet dat nu, en waarom in dit e-tijdperk? 
Nou, dat is niet zo moeilijk toch? Er wordt nog genoeg met de hand geschreven. Neem bijvoorbeeld het begrip 'automatisch schrift' —het opschrijven van dat wat in het onderbewustzijn leeft, een methode die niet alleen maar door mediums gebruikt wordt die opdrachten, of berichten van overledenen op papier zetten— zoiets vereist dat de hand op het papier blijft liggen, de pen het papier niet verlaat tot de allerlaatste zucht, het allerlaatste woord op het papier staat. Een vloed van bijkans onstuitbare gedachten, neergepend zonder te stoppen.

Er vooral wel been in zien, en met de stroom meeschrijven.

Cheap Note Books ©Judith van Praag

Vergelijk het ietwat mysterieuze automatisch schrift met het meer algemeen geaccepteerde opschrijven van ochtendgedachten zonder de pen van het papier te lichten. Dit is vooral populair geworden dankzij Natalie Goldberg's Writing Down the Bones, oftewel 'bevrijdend schrijven', wat op zich gewoon een navolging is van wat de Surrealisten, en Dadaïsten zo'n 100 jaar geleden deden.

Lang voor Julia Cameron in haar boek The Artist's Way hamerde op het schrijven van 'morning pages', lang voor de opkomst van boeken over 'Flow', werden bladzijden, na bladzijden volgepend. Er is wat dat betreft niets nieuws onder de zon. Of, nee, dat is niet waar, electronische notities he©en voor sommigen de plaats ingenomen van het handschrift.

Tikken of duimen, het blijft handwerk en hoofdzaak.
Zelf heb ik menig notitieboek gevuld, hele periodes vasthoudend aan een bepaalde uitgave, maar sinds een jaar of tien kan ik vanwege overbelasting van mijn rechterarm enkel nog typen. Heel sporadisch maak ik nog wel eens wat notities in een boekje, maar dat is met pijn. En als ik dan al geen laptop bij me mocht hebben, duimen gaat me goed af op mijn ifoneke.

Moleskin1997 versus Leuchttur1917
Vorig jaar kregen een collega en ik na afloop van een diner met CEO's van het Duitse bedrijf ProSiebenSat.1 ter herinnering aan hun bezoek een Moleskin notitieboek, de naam van hun bedrijf gestanst op het kaft.

Typisch, denk ik nu, dat ze hun relatiegeschenken niet afnamen van Leuchttur1917, een Duits bedrijf, dat, niet in navolging van Moleskin —want eigenlijk al 80 jaar langer bestaand— maar misschien dankzij hun jongere concurent wel met hernieuwde moed bouwend aan een toekomst waarin het schrijven met de hand een grote rol blijft spelen.


Deze tekst by Judith van Praag is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported License.

Jonge mensen delen verdriet om verlies van iemand die belangrijk voor ze was in boek over rouw en herinnering

Verder zonder jou
Jongeren over de dood van iemand die ze lief is
door: Daan Westerink
uitgeverij Ten Have
ISBN 978 90 259 6036 0
prijs: EUR 19,90

Spreken is zilver, zwijgen is fout

De verhalen in Verder zonder jou zijn stuk voor stuk hartverscheurend, maar vaak ook hoopgevend. Je hoort ze praten: tieners en twintigers, die op jonge leeftijd hun vader, moeder, broer of zusje verloren. Door ziekte, een noodlottig ongeluk of suïcide. Ze doen hun verhaal, en daar wordt niets aan toegevoegd. Geen "Zo moet je het niet doen", of "Je kunt het beter zus of zo doen", uit de mond van een volwassene.
Wat vooral opvalt, is dat het sekseverschil nauwelijks een rol speelt. De jongens kampen grotendeels met dezelfde moeilijkheden als de meiden.

Als je 'gemis' kent, kun je hulp bieden
De auteur verloor zelf als 14-jarige haar moeder. Dat maakt haar een lotgenote en ervaringsdeskundige. Zij weet wat het is, wanneer er niet mét een tiener maar óver hen gepraat wordt.
Uit de verhalen blijkt dat deze jongeren niet alleen hun verlies gemeen hebben, maar ook dat hun volwassenwording in een stroomversnelling is geraakt.
Het merendeel vertoont een vergroot gevoel van empathie ten opzichte van anderen. Het gemis van adequate hulp, of juist het besef dat ze baat hebben gehad bij goede hulp, lijkt vaak te leiden tot het kiezen van een beroep in de hulpverleningssector. Net zoals dat gebeurd is bij de auteur van dit boek, die nu als intermediair optreedt tussen rouwenden en specialisten.

23 meisjes en 5 jongens
Is het toeval of niet, dat er zoveel minder jongens aan het woord komen in dit boek dan meisjes? Gaan jongens anders om met verlies en verdriet dan meisjes?
Margaret Stroebe, klinisch psychologe aan de Universiteit van Utrecht, merkt in haar voorwoord op dat de bijdragen niet representatief zijn voor alle jongeren. "Zo zijn wellicht diegenen die niet zo'n goede relatie met de overledene hadden, of zij die liever niet over hun verlies willen praten, minder geneigd om aan een boek als dit bij te dragen."
Dat is volgens haar ook het probleem bij veel onderzoek. Stroebes wens is dan ook dat jongeren die zich niet herkennen in dit boek, zich in de toekomst wel aanmelden voor deelname aan onderzoek.

Bambi is een mannetjeshert en roze staat gewoon voor lief
Hopelijk weerhoudt de cover jongens en mannen er niet van dit boek op te pakken. Praten over je verdriet, en rouwen om iemand die je dierbaar is, is niet alleen voor meisjes of watjes. Integendeel. Er is moed voor nodig om aan een boek zoals 'Verder zonder jou', mee te werken. Net zoals er moed voor nodig is om mensen in je omgeving te vertellen hoe het is om een dierbaar persoon te verliezen. En helemaal wanneer er sprake is van zelfdoding.

Boek voor iedereen
Met 'Verder zonder jou' heeft Daan Westerink een boek gemaakt voor lotgenoten, maar eigenlijk is het een boek voor iedereen.
Een tijdje geleden werd op het forum van Ouders Online een discussie gestart over rouwverwerking bij kinderen. Aanvankelijk ging het om kinderen van een overleden schoonzus, maar gaandeweg werden allerlei vormen van verlies besproken.
Sommige ouders van nu hebben zelf op jonge leeftijd hun vader, moeder of andere dierbaren verloren. Geboorte, leven en dood, daar krijgen, of hebben we allemaal mee te maken. Vandaar dat dit boek voor iedereen is.

Tips van jongeren
Bijna alle verhalen in dit boek eindigen met tips voor collega-jongeren, maar ook voor ouders, familieleden, vrienden, leerkrachten, etc. Bij elkaar vormen al die tips een goede leidraad voor iedereen die direct of zijdelings te maken heeft met verlies en verdriet in het leven van een jongere.
Bijvoorbeeld: "Ik ben niet zielig", "Verdriet slijt, maar blijft" en "Luister naar mij", zijn kreten die vaak niet echt gehoord worden.

Tips voor weduwen en weduwnaars
De laatste vertellers die aan het woord komen, zijn jongvolwassenen die een ouder hebben verloren na de tienerleeftijd. Terwijl tieners en zelfs jongere kinderen soms automatisch de rollen omkeren, en voor een rouwende ouder gaan zorgen (zonder daar een probleem in te zien) weten deze jongvolwassenen waar hem de kneep zit, wanneer een dergelijke rolverwisseling te ver gaat.
Het advies voor de overgebleven ouder liegt er niet om. Samengevat komt het erop neer dat de ouder het verdriet wel mag – of zelfs moet – moet tonen, maar het kind niet met dat verdriet moet belasten, en hulp moet zoeken bij iemand anders, om over zijn eigen problemen te praten.

"Blijf een ouder voor mij," is de boodschap.

Spreken is zilver, zwijgen is fout
Daan Westerink heeft alle tips die in het boek ter sprake komen, overzichtelijk bij elkaar gezet in een apart hoofdstuk: 'Spreken is zilver, zwijgen is fout'. Ze mogen gekopieerd en zonder aparte toestemming verspreid worden.
Als er op een school of binnen een werkomgeving nog geen protocol is voor 'omgaan met verlies', dan is deze lijst met Zilveren Tips een uitstekend uitgangspunt om er alsnog aan te beginnen.

Deze boekbespreking verscheen eerder in webmagazine Ouders Online op 28 oktober 2011.


Deze tekst by Judith van Praag is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported License.