Ter Herinnering aan Ferdinand Dorsman Kunst & Cultuur Minnaar en Mensch

VERLAAT MAAR NIET MINDER VERDRIETIG NIEUWS

Gisteren gaf ik aan twee in New York wonende Nederlanders een rondleiding in de door Rem Koolhaas - OMA/LMN ontworpen bibliotheek in Seattle. Toen we op de aluminium vloer van de referentieafdeling stonden, noemde ik —vanwege zíjn reactie op de zacht glanzende tegels— de naam van de Algemeen Directeur van Culturele Zaken van het Nederlands Consulaat in de Verenigde Staten.

"Ferdinand Dorsman is dood."

Dat zei één van de bezoekers, pardoes, zonder een voorzichtig voorbereidende inleiding. De rondleiding heb ik keurig afgerond, maar ik zat nog niet in mijn auto, of de tranen kwamen. Merkwaardig, want ik heb Ferdinand eigenlijk maar één keer ontmoet, maar hij heeft in die ene middag en avond een onuitwisbare indruk achtergelaten.

Sinds de opening van de 'Central Public Library' in 2004 geef ik als docent architectonische rondleidingen. September vorig jaar kreeg ik het verzoek vanuit de bibliotheek om iemand van het Consulaat in het Nederlands over de bibliotheek te vertellen. Na een paar mailtjes heen en weer vroeg Ferdinand of ik na de rondleiding iets zou willen gaan drinken.
Tegen de tijd dat we het publieke deel van het gebouw hadden bekeken liep het tegen zessen, en stelde hij voor dat we maar een hapje moesten gaan eten. In N.Y. was het uiteindelijk drie uur later dan in Seattle, hij had honger.
Waar had hij zin in?
Gewoon, goed Amerikaans, zei hij. In New York waren de restaurants zo fantastisch, en zijn partner kon ook heel lekker koken, dus dat viel moeilijk te overtroeven, dan maar liever lekker gewoon.

Onder het genot van een glaasje wijn bij Salty's, in West Seattle, met uitzicht op Elliott Bay and the Seattle skyline kwamen we er achter dat we niet alleen interesse in kunst en architectuur deelden, maar ook dat we een aantal gemeenschappelijke kennissen hadden. Terwijl we de Pacific Northwest zalm (uit Alaska) en heilbot peuzelend keurden, bleek dat we nog meer gemeen hadden. We waren allebei in Zandvoort geboren, ik in een piepklein huisje waarvan Ferdinands grootvader eigenaar was.

Na het eten zette ik hem af bij zijn hotel. We namen afscheid als oude vrienden, hij zei spoedig terug te zullen keren met zijn partnerd, dan zouden we de draad weer oppikken.
Een week of wat later ontving ik een boek over OMA en de Ambassade in Berlijn, waar Ferdinand met zoveel plezier gewoond en gewerkt had, in het begeleidend briefje had hij het over de toekomst.

Het doet me zo'n verdriet dat ik hem niet meer zal zien. Mijn gedachten gaan uit naar Giulio Bono, naar zijn zonen, en iedereen die om hem gaf.

Ferdinand Dorsman was a Mensch   

Nederland had zich geen betere kunstambassadeur kunnen wensen


In honor an memory of the late General Director of Culturele Affairs USA of the Consulate General of the Netherlands in New York, the Ministry of Foreign Affairs and CODART establish the Ferdinand ...

R.I.P. Ferdinand, you're remembered fondly.

Deze tekst by Judith van Praag is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported License.

Een 'must' is geen moetje

Ontwerp boekomslag 1952, Eppo Doeve

Juist omdat ik in de VS woon probeer ik mijn Nederlands zo schoon mogelijk te houden. Gelijk een Vlaming zoek ik naar Nederlandse benamingen waar het maar kan. Om het adres van een webpagina door te geven spel ik: h-t-t-p dubbele punt, dubbele schrap. Resultaat: de aangesproken persoon weet niet wat ik met die schrap bedoel. Wanneer ik http: slash zeg, weet ze het wel.

Oef, daar ga ik met mijn goede gedrag.

Naarmate meer woorden uit de mondiale computertaal opgenomen worden in het Nederlands raakt de kloof tussen mij en de hedendaagse Nederlander op taalgebied groter. Als ik mijn moerstaal zou doorspekken met Amerikaanse uitdrukkingen, zoals Nederlanders dat tegenwoordig doen, dan zou mijn tong dusdanig in de war raken, dat ik wel degelijk zou gaan knauwen. 

Vasthouden aan “puur” Nederlands is voor mij een must. Ha, 'must'. Uitgesproken door een Nederlander is het een vogeltje gevolgd door de letter —t— terwijl ik geneigd ben het woord op zijn Amerikaans uit te spreken. Doe ik dat met alle Amerikaanse woorden, dan zal ik al snel als knauwend overkomen, want mijn tong moet zich in allerlei bochten wringen om de juiste uitspraak te vinden. Op de een of andere manier is zij taalgevoelig en taalvast. Mijn tong gaat haar eigen weg zo gezegd. 

Nederlands is Nederlands, Amerikaans is Amerikaans. Vermeng ik beide talen, dan raakt mijn tong in de knoop en klink ik als een Amerikaan die Nederlands heeft geleerd.

Zo voel ik me voor een dilemma geplaatst: Ga ik met de tijd mee door Amerikaanse termen te gebruiken, dan zal ik klinken als een emigrante met een Amerikaanse accent, doe ik dat niet, dan komt mijn taalgebruik ouderwets over.

Het is dan ook een verademing om het werk van hedendaagse (levende) schrijvers tegen te komen, die vasthouden aan hun moerstaal zoals zij die geleerd hebben, kennen en bespelen als een goedgestemd instrument. De schrijvers van wie ik boeken mee neem naar Amerika, helpen me om accentloos Nederlands te blijven spreken. 

Gaat die vlieger ook op voor je/u?

Deze tekst by Judith van Praag is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported License.

Loop naar de pomp

Tijdens bezoekjes aan Nederland krijg ik vaak te horen dat men verbaasd is dat ik accentloos Nederlands spreek. Zelf geeft de spreker dan een knauwend voorbeeld hoe ik had kunnen klinken na zoveel jaren in Amerika te hebben gewoond.

Hoe behoud je contact met je moerstaal wanneer je in een ander taalgebied woont?

Mijn antwoord daarop: door Nederlandse literatuur te lezen en liefst hardop. In 1976, toen ik na een twee en een half jaar durend verblijf in Los Angeles terugkeerde in Amsterdam, sprak ik dankzij de beperkte Nederlandse afdeling van de openbare bibliotheek aldaar, als een personage uit een roman van Couperus, of hooguit  een ietsje moderner à la Vestdijk.

Een neerlandica die ik op een feestje ontmoette, vond mijn uitspraak belachelijk, 'spreektaal klinkt niet zo,' vertelde ze me. Loop naar de pomp, dacht ik, in goed, onbekakt Nederlands (en tevens niet te vertalen).


Deze tekst by Judith van Praag is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported License.